Vandaag is het de Dag van het Sprookje. Een dag die door de Efteling is uitgeroepen en ieder jaar wordt gehouden op 7 juli. Omdat iedereen van sprookjes houdt (toch?), zoomen wij vandaag in op een sprookjesfiguur die bekend staat om zijn bijzondere contracten.
Iedereen kent Repelsteeltje met zijn wurgcontracten. In de vierde film van Shrek vervulde Repelsteeltje bijvoorbeeld de wens van Shrek om voor 24 uur een echte oger te kunnen zijn. De prijs is echter hoog; Shrek moest een dag van zijn jeugd inleveren. Repelsteeltje koos de geboortedag van Shrek. Shrek was verblind door zijn wens en tekende zonder meer het contract. Op het moment dat hij erachter kwam, was het al te laat. Er stond in de kleine lettertjes van het contract echter één uitweg voor Shrek: de ware liefdeskus. Na het overwinnen van vele obstakels wist hij Fiona te kussen en daarmee de betovering (lees: het contract) te verbreken. Shrek en Fiona leefden nog lang en gelukkig.
De gemaakte afspraken tussen Repelsteeltje en Shrek konden dus worden doorbroken door een zogeheten ontbindende voorwaarde. Iets wat in het echte leven zeker niet vreemd is. In het contractenrecht staan o.a. de rechtsbeginselen ‘’contractsvrijheid’’ en ‘’pacta sunt servanda’’ (afspraken moeten worden nagekomen) centraal. Deze rechtsbeginselen zijn echter niet absoluut. Nadat een uitstapje wordt gedaan naar het oorspronkelijke sprookje van Repelsteeltje, wordt in dit artikel een stukje van het overeenkomstenrecht besproken: Kun je alles met elkaar afspreken en is afspraak dan ook echt afspraak?
Niemand weet dat ik Repelsteeltje heet
Het oorspronkelijk sprookje Repelsteeltje, bedacht door de gebroeders Grimm, gaat over een molenaarsdochter wiens vader aan de koning beloofde dat zij stro kon veranderen in goud. Dit kon het meisje helemaal niet en omdat haar leven op het spel stond, deed zij alles om geholpen te worden. Toen verscheen Repelsteeltje. In ruil voor haar bezittingen – eerst haar halsketting, toen haar ring en tenslotte haar eerstgeboren kindje – spon Repelsteeltje de stro tot goud. De molenaarsdochter trouwde vervolgens met de koning en ze kregen samen een kindje. Uiteraard stond Repelsteeltje toen klaar om zijn prijs in ontvangst nemen. De molenaarsdochter, inmiddels koningin, wilde haar waardevolste bezit – natuurlijk – niet afgeven. Maar zij had een contract met Repelsteeltje… Repelsteeltje gaf haar een kans om onder die voorwaarde van het contract uit te komen: zij moest de naam van Repelsteeltje raden. Dit deed zij en zij leefde met de koning en hun kindje nog lang en gelukkig.
Contractsvrijheid
Ondernemers en particulieren sluiten continu overeenkomsten: van het kopen van een pakje boter tot het kopen van een huis, van het sluiten van een leaseovereenkomst tot het aangaan van een samenwerkingsovereenkomst. In het overeenkomstenrecht staat het beginsel van contractsvrijheid centraal. In principe kun je dus alles afspreken wat je wil. De wet kent in dat kader regelend recht (daar mag je van afwijken) en dwingend recht (daar mag je niet van afwijken) voor specifieke overeenkomsten. Denk aan arbeidsovereenkomsten, koopovereenkomsten en overeenkomsten van opdracht.
Wettelijke beperkingen van contractsvrijheid
De wetgever heeft bij een aantal overeenkomsten dwingende bepalingen in het leven geroepen. Deze bepalingen dienen ter bescherming van de ‘’zwakkere’’ partij: bijvoorbeeld een particulier die van een bedrijf koopt (consumentenrecht). Van deze dwingende bepalingen mag je bij het sluiten van overeenkomsten niet afwijken. In de wet is namelijk bepaald dat gemaakte afspraken in strijd met het dwingend recht nietig zijn. Dat betekent dat deze afspraken nooit hebben bestaan en dus geen werking hebben. Het heeft dus geen zin om dat af te spreken. Ook afspraken in strijd met bijvoorbeeld de goede zeden zijn nietig. Het overeenkomen van een eerstgeboren kindje als tegenprestatie zal worden geacht in strijd te zijn met de goede zeden. Repelsteeltje had dus sowieso bij de rechter nooit aanspraak kunnen maken op die prijs…
Ontbindende voorwaarden
In het kader van de contractsvrijheid kunnen partijen – met inachtneming van het dwingend recht – ook zelf bepaalde voorwaarden overeenkomen waardoor, mits deze worden vervuld, partijen van de overeenkomst ‘’af’’ kunnen. Bij Repelsteeltje was dit de ware liefdeskus of het raden van zijn naam. In het echte leven kun je denken aan:
• een externe financiering wordt niet verkregen (ondernemingsrecht, contractenrecht)
• voor het project wordt de vereiste vergunning geweigerd (contractenrecht, bouwrecht)
• de directie of ander orgaan verleent geen goedkeuring binnen een bepaalde termijn (ondernemingsrecht)
• de werknemer behaalt het vereiste diploma niet binnen een bepaalde termijn (arbeidsrecht)
Afspraak is afspraak?
Uit het voorgaande volgt dat je niet alles met elkaar kunt afspreken en dat je ook – al dan niet afgesproken – onder afspraken uit kunt komen. Afspraak is dus niet altijd afspraak. De nakoming van sommige afspraken is in rechte tenslotte niet afdwingbaar.
Dit artikel, geschreven door Julie de Ree, geeft geen volledige weergave van het omvangrijke contractenrecht. Wilt u meer weten of hebt u hulp nodig bij het opstellen van een contract? Neem dan contact met ons op en onderneem nog lang en gelukkig!
